محمد صفری- استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل سیاسی

سومین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) با حضور رئیسان جمهوری روسیه، عراق، بولیوی، ونزوئلا، گینه استوایی، نیجریه، ترکمنستان و نخست وزیر الجزایر در دوشنبه مورخه 2/9/94 در سالن اجلاس سران برگزار گردید.

ریاست این دوره از اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز را حسن روحانی رئیس جمهوری ایران برعهده داشت.

همچنین در این اجلاس فرستاده ویژه رئیس جمهوری آذربایجان، سالم البدری دبیرکل سازمان کشورهای صادرکننده نفت و آلدو فلورس کویرگان دبیرمجمع بین المللی انرژی حضور یافتند.

سران کشورهای صادرکننده گاز دراین نشست  مسایل مربوط به بازار جهانی گاز را مورد بررسی قرار داده و بیانیه پایانی سومین اجلاس سران GECF  را نیز صادر نمودند.

مقایسه سران شرکت کننده در اجلاس تهران با دو اجلاس پیشین که در قطر و روسیه برگزار شد، از رکورد شکنی در این اجلاس حکایت دارد. بر این اساس، علاوه بر رئیس جمهوری ایران، هشت رئیس دولت دیگر نیز در سومین اجلاس سران GECF شرکت نمودند.

بیژن زنگنه وزیر نفت در این خصوص می گوید: حضور 9 رئیس دولت در اجلاس سران جی.ای.سی.اف بی سابقه است؛ در نخستین اجلاس سران که در قطر برگزار شد، چهار رئیس دولت و در دومین اجلاس در روسیه نیز 6 رئیس دولت حضور داشتند.

ویژگی عمده اجلاس سران تهران که آن را از دو اجلاس پیشین متمایز می کند، همزمانی آن با تحولات بزرگ در بازار جهانی گاز است به طوری که محمدحسین عادلی دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز در این خصوص اظهار داشت که: اجلاس سران جی.ئی.سی.اف در حالی در تهران برگزار شد که بازار جهانی گاز، تغییراتی عمده را از نظر عرضه و تقاضا تجربه می کند.

حضور تولیدکنندگان غیر عضو جی.ئی.سی.اف مانند آمریکا، استرالیا در بازار جهانی گاز و تهدید بازار صادراتی کشورهای عضو GECF توسط آنها، رشد صنعت گاز مایع (ال.ان.جی) و کاهش قیمت گاز از تحولات و چالش هایی است که اعضای این مجمع را تحت تاثیر قرار می دهد.

اعضای GECF در این  اجلاس موضوعات و دغدغه ها ی کشور متبوع خود را مورد توجه قرار داده و راهکارهای ارتقای این مجمع در عرصه بین المللی را بررسی نمودند.

بر این اساس، اجلاس تهران می تواند نقطه عطفی در فرایند تکامل و بلوغ GECF باشد. ضمن آنکه می تواند با ورود جدی به مسائل و چالش های صنعت و تجارت جهانی گاز و ایجاد بسترها و زمینه های همکاری های فنی، اقتصادی و سیاسی میان کشورهای عض GECF، زمینه ارتقای جایگاه این نهاد بین المللی و همچنین جایگاه و اهمیت کشورهای دارنده و صادرکننده گاز جهان در معادلات اقتصادی و سیاسی بین المللی را فراهم کند.

اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز در اولین نشست خود را در قط برگزار نمودند شرکت کنندگان در این نشست تاکید کردند GECF در حال فعالیت روی ارزیابی بهترین راه ها برای حل و فصل چالش های کنونی در بازارهای منطقه ای و جهانی گاز و هماهنگی میان تولیدکنندگان و مصرف کنندگان گاز و راه اندازی گفت وگوهای موثر میان آنهاست.

یکی دیگر از مسائل مهم مورد بحث در نخستین نشست سران، تعریف جایگاه و نقش گاز طبیعی در ساخت یک اقتصاد با تولید کربن کم، هماهنگی آن با توسعه انرژی های جایگزین و ترویج منافع محیط زیستی این سوخت پاک بود.

این مجمع در دومین نشست خود  در ژوئن ٢٠١٣ (١٠ تیرماه ١٣٩٢) در مسکو و در کاخ کرملین به میزبانی ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه و مقام های ارشد الجزایر، بولیوی، مصر، گینه استوایی، ایران، لیبی، نیجریه، عمان، قطر، روسیه، ترینیداد و توباگو، امارات متحده عربی و ونزوئلا و اعضای ناظر عراق، هلند و نروژ برگزار شد.

نتیجه این نشست با عنوان «بیانیه مسکو» (Moscow Declaration)، منتشر شد. در این بیانیه، کشورهای عضو جی.ئی.سی.اف به اتفاق آرا بر تقویت نقش این مجمع، افزایش همکاری های جهانی برای حفاظت از منافع جی.ئی.سی.اف، حفظ اصول مبادلات بین المللی و تقویت نقش بنیادی قراردادهای بلندمدت و ادامه حمایت از قیمت گذاری گاز براساس شاخص قیمت های نفت و فرآورده های نفتی تاکید کردند.

مقام های دولت های عضو مجمع کشورهای صادرکننده گاز همچنین نسبت به افزایش استفاده از گاز طبیعی، ترویج استفاده از گاز طبیعی در بخش های مختلف و مذاکرات جی.ئی.سی.اف با همه بازیگران و سهامداران بازار گاز، ترویج و توسعه نقش گاز به عنوان حامل انرژی سازگار با محیط زیست برای رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی تاکید کردند.

اهمیت حضور پوتین در این مجمع:

 این سفر دومین سفر پوتین به تهران طی هشت سال گذشته بوده است.

 سفر پوتین به تهران کوتاه اما مهم تلقی می شود. این سفر نماد روابط نزدیک میان دو کشوری است که در سوریه متحد یکدیگرند. وی در حاشیه این اجلاس گفت و گوهایی محوری با مقامات ایران از جمله با مقام معظم رهبری داشت بطور کلی شکل گیری محور مسکو ـ تهران خوشایند کشورهای عربی نخواهد بود.

پوتین در این سفر مسائل مطرح میان دو کشور از قبیل مسائل ژئوپلیتیک، نظامی و اقتصادی را مورد بحث قرار داده است. همچنین گفته می شود که پرونده سوریه و موضوع تروریسم، از موضوعات مهم مورد مذاکرات ایشان با مقامات ایرانی بوده است.

کشورهای عضو و نقش مجمع:

کشورهای عضو مجمع صادرکنندگان گاز، ٤٢ درصد از تولید گاز جهان، ٦٧ درصد از ذخایر گازی جهان، ٣٨ درصد از انتقال گاز با خط لوله و ٨٥ درصد از تجارت گازطبیعی مایع شده (ال.ان.جی) را در اختیار دارند.

کشورهای الجزایر، بولیوی، مصر، گینه استوایی، ایران، لیبی، نیجریه، قطر، روسیه، ترینیداد و توباگو، ونزوئلا و امارات، ١٢ عضو اصلی این مجمع جهانی به شمار می روند و هلند، نروژ، عراق، عمان و پرو به عنوان اعضای ناظر در مجمع کشورهای صادرکننده گاز حضور دارند.